Tarih Boyunca Gerede

Gerede Eski Müftüsü Ali Rıza Ünlü’nün “Tarih Boyunca Gerede” Adlı

Eserinde Yer Alan Dört divanlı Meşhurlar ve Eserleri

Dr. Abdullah DEMİRCİ/ E. Edebiyat Öğretmeni

abbdemirci@gmail.com

Müftü Ali Rıza Ünlü 1881 yılında Gerede'de doğmuş, 1944'te aynı yerde vefat etmiştir.

Orta öğrenimini Gerede Rüştüye Mektebi’nde yaparak bir süre de babasının medresesinde

öğrenimine devam etti. Daha sonra İstanbul’a giderek Fatih Medresesi’ne devam etmiş

yüksek öğrenimini bitirip icazet almıştır.

Babasının ölümü üzerine Gerede’ye dönerek aile medreselerinin müderrisliğini yapmış,

1925 yılında Gerede Müftülüğü’ne atanmıştır.

Milli Mücadele yıllarında Atatürk’ün yanında olmuş, Bolu heyeti olarak onunla dört saatlik

sayısı ve tarihi mülakatta bulunmuştur. Hatıra olarak Atatürk tarafından bir silah hediye

edilmiştir.

Tarih boyunca Gerede adlı eserinde Gerede ve o zaman Gerede’ye bağlı olan Dörtdivan,

Mengen, Yeniçağa nahiye ve köylerini adım adım gezerek okuduklarını, duyduklarını,

gördüklerini samimi bir şekilde yazıya dökmüştür.

Bu eserde Gerede ve yöresinin sosyal, iktisadi, tarihi, edebi yönlerinden eski köy ve

mahalle adlarının geçmişinden, ilmi, edebi ve idari şahsiyetlerden bahsetmiştir.

Ali Rıza Ünlü eserinin ilk sözünde “Gerede’nin Mengen, Yeniçağa ve Dörtdivan’ın bütün

köylerini, mahallerini ve yaylalarını defaatle gezdim. Vakit vakit ihtiyarlarla hasbihaller yaptım.

Eski vesikalar, mahalli şiirler ve türküler yazılı birçok vesikalar elde ettim. Bunlar tetkiyatıyla

hayli uğraştım.” (ÜNLÜ 2000 : 19)

Hafif sarı, tek çizgili dosya kağıtlarına okunaklı güzel bir Osmanlıca ile yazılıp kısımlarına

göre zarflara konulan eser, uzun yıllar basılmadan kalmıştır.

Eser, merhum Ünlü’nün oğlu Ahmet Nazif Ünlü tarafından Gazeteci Adem Çevik’e 1991

yılında teslim edilerek Latin alfabesine çevrilmesi ve yayınlanması istenmiştir. Hacı Ömer

Cevahircioğlu tarafından yeni yazıya çevrilen eser, 2000 yılında Adem Çevik tarafından

yayınlanmıştır.

DÖRTDİVANLI MEŞHURLAR

1. Mütesellim İsmail Ağa

2. Hacı Hafız Muhammed Emin Efendi

3. Abdullah Halil Efendi (Dörtdivanlı şair Hilmi)

MÜTESELLİM İSMAİL AĞA

Geredeli’dir. Dörtdivan’ın Çal köyünden Kemal oğullarındandır. Sülale cihetile Ümmi

Kemal’e mensuptur. İsmail Ağa’nın babası uzun boylu, çok şişman vücutlu bir adam olduğu

için zamanında “kalınbacak” namını almış ve oğlu İsmail Ağa’ya da “Kalınbacakoğlu”

denmiştir.

İsmail Ağa (1255 H. 1840 M.) (1839) tarihinden itibaren üç sene müddetle Bolu’da

“Mütesellim” yani vali vekilliği yapmış ve hayli işler görmüştür.

İsmail Ağa gayetle cesur ve bahadır olup Ereğli ayanı Ali molla ve diğer arkadaşları ile

Bolu muhasara edildiği vakit o tarihte Gerede’de bulunan İsmail Ağa Bolu’dan gönderilen

haber üzerine Dörtdivan’dan topladığı kuvvetle muhasarayı (kuşatmayı) yarmış ve birçok

serdengeçtiyi imha ederek Bolu’yu kurtarmıştır.

Bugün Çalköy’de otuzbeş hane evlad ve ahfadı vardır, karyesinde medfundur.

HACI HAFIZ MUHAMMED EMİN EFENDİ

Gerede’nin Dörtdian nahyesinden bıcak Kınık Bayramlar köyünden Bayramoğulları’ndan

Ömer Ağa’nın oğludur. (1820) tarihinde köyünde doğmuştur.

İlk tahsini köyündeki sıbyan mektebinde bitirdikten sonra tahsil için İstanbul’a giderek,

tahsilini ikmal ile icazet almıştır. Buradan da bir iczet almıştır. (1870) tarihinde memleketine

gelerek, köyü civarında “Cum’a pazarı” mahallindeki “Alaca Mescid” diğer namı “Baba Hazır”

Camii şerifi havlusuna halkın yardımı ile bir medrese inşa ederek müderris olmuş ve tedrisata

başlamıştır.

Dörtdivan’da ilk defa açılan medrese Doğancılar köyünde olup bunun müderrisi hacı

Abdurrahman Efendi’nin talebesinden Hacı Müderris namile ma’ruf Hacı Hafız Muhammed

Efendi olup bunun vefatı ile arkadaşı Ya’kub Efendi müderris olmuştur.

Ya’kup Efendi’nin vefatı ile bırakılmış olan medresenin enkazı Cum’a yerinde yapılan

medreseye nakledilmiştir. Hacı Hafız M. Emin Efendi zamanında bir çok talebe ve güzide

hafızlar yetiştirmiştir. Elyevm Dörtdivandaki güzide hafızlar merhumun eseridir. Vefatında

Cami-i şerif avlusuna defnedilmiştir. Allahu Teala bol rahmet eylesin.

ABDULLAH HALİL EFENDİ (DÖRTDİVANLI ŞAİR HİLMİ)

Gerede’nin Doğancılar köyünden Molla Yusuf oğullarından Hacı müderris namile ma’ruf

Hafız Muhammed’in oğludur. (1827) tarihinde köyünde doğmuştur ve ilk tahsilini köyü sıbyan

mektebinde yaparak şehre gelip Müfti M. Sa’deddin Efendi’nin halka-i tedrisine dahil

olmuştur. İkmali tahsil ederek icazet almıştır.

Pederinin ölümü üzerine Dörtdivan’ın Cuma yerindeki Babahazır namı diğer Alaca Mescid

Cami-i Şerifi’nin Hatibliği kendisine verilmiştir.

Alim, Fadıl ve mutasavvıfdan olan bu zat edebiyata da hevesli olup hocası müfti M.

Sa’deddin Efendi ve Ramazan Dede haklarında yazdığı manzumeler kendi bahislerinde

yazılmıştır.

Merhum şiirlerinde bazen “Hilmi” bazen de “Sevdayi” mahlasını kullanırdı. Vefatında hatibi

bulunduğu cami şerifin avlusuna defn olunmuştur. Hafizi Nesimi’den elde ettiğim bazı

şiirlerini yazıyorum. Allahu Teala Rahmet eylesin.

Kaynak :

Ali Rıza Ünlü, Tarih Boyunca Gerede, İstanbul 2000)