Gerede Atasözleri, Deyimleri ve Özdeyişleri

GEREDE ATASÖZLERİ, DEYİMLERİ VE ÖZDEYİŞLERİ

Derleyen: Dr.Abdullah Demirci

GEREDE ATASÖZLERİ

1. Dolu tüfek avını bulur. (Vasıf Kahraman)

2. Hızlı giden atın boku seyrek düşer. (Vasıf Kahraman)

3. Çocuk, iş başında sevindirir; aş başında yerindirir. (Zekiye Kahraman)

4. Yiyen köpek tüyünden belli olur. (Süheyla Bilen)

5. Yoldan çıkmak ayıp değil, yola girmemek ayıp. (Naciye Demirci)

6. Yokluk asaleti bozar. (Naciye Demirci)

7. Üveyden öz, ketenden bez olmaz. (Rahile Danışman)

8. İki yumurtadan biri kırılacak. (Rahile Danışman, ölüm hakkında)

9. Köpeğin hatırı yoksa, sahibinin de mi yok? (Naciye Demirci)

10. Elden giden ele gelmez. (Naciye Demirci)

11. Elin kepeğini, köpeğinden mi esirgiyorsun? (Süheyla Bilen)

12. Çocuğun kararı olmaz. (Recep Yaşar)

13. Oğlu olan orduya, kızı olan kahpeye mahne vermesin. (başına gelir, Şehriye Özçelik)

14. Küçük taşla tarhatlanma, pislik çalınır. (Şehriye Özçelik)

15. Yağmayla bolluk olmaz, yağmamayla da kıtlık olmaz. (Rahile Danışman)

16. Dağa varan kurdu görür

Ele varan derdi görür. (Saadet Kahraman)

17. Altın yere düşmekle pul olmaz. (Saadet Kahraman)

18. Taşın altında olma, dağın arkasında ol. (Zekiye Kahraman)

19. Çembere (yemeni) sığan baş, dünyaya sığmıyor. (Zekiye Kahraman)

20. Kedi her zaman kaymak yemez, bazen de değnek yer. (Zekiye Kahraman)

21. Sultan Süleyman’a kalmayan dünya, kimseye kalmıyor.

22. Söz vaktinde anılır. (Naciye Demirci)

23. Hayır yolu ağır olur.

24. Derdi olmayan bir kaya dibi, onun da ekmeği suyu yok.

25. Su akarken dolar testi.

26. Hastayı halınca, deliyi yolunca idare edeceksin. (Zehra Öztürk)

27. Kahve kara, ağalar önünde; kar da beyaz, sokaklarda.

28. Birisi ölmeyince, birisi onmaz. (Naciye Demirci)

29. Balığı yiyen ne doymuş, ne onmuş.

30. Adama güvenme ölüverir, dağa (orman) güvenme yanıverir.

31. Can, boğazdan gelir.

32. Sür geçir değil, gör geçir. (Naciye Demirci)

33. Sıcak suyla, zenginlikten zarar gelmez. (Sare Yaşar)

34. Göz görmeyince gönül katlanıyor. (Feride Bilen)

35. Hatıra bakan, yere bakmış. (Naciye Demirci)

36. İninden çıkanı, kurt dalar. (Sare Yaşar-Naciye Demirci)

37. Çok deyip de güvenme, az deyip de yerinme. (Hatice Erdoğan)

38. Delinin önüsıra taş mı anılır? (Naciye Demirci)

39. El anasından ana olmaz, taş kınasından kına olmaz. (Naciye Demirci)

40. Görünen dağın uzağı olmaz. (Naciye Demirci)

41. Düğün el ile, çay sel ile olur.

42. Düğünde yumruk aranmaz.

43. Sarımsağı gelin etmişler, altı ay kokusu çıkmamış.

44. Vardığın yer kör ise gözünü kırpıver.

45. Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur.

46. Zorla namaz, göğe ağmaz. (Zekiye Kahraman)

47. Hastanın başında cenaze bekler.

48. Bokunu yiyen, tabağını yanında taşır. (Vasıf Kahraman)

49. İğnesini düşüren, yere bakar. (Hatice Özçelik)

50. Eşşek çamura batınca yol gösteren çok olur. (Süheyla Bilen)

51. Tavuk götü tövbe tutar mı? (Süheyla Bilen)

52. Tavuk götü tövbe tutmaz.(Ruhiye Erdem)

53. Sağ gözden sol göze hayır yok.

54. Bebe ile köpeğe güven olmaz. (Zekiye Kahraman)

55. Zorla namaz, o da göğe ağmaz. (Zekiye Kahraman)

56. Akılsız kafanın sıkıntısını taban çeker. (Feride Bilen)

57. Al kaşağıyı, gir ahıra; yarası olan gocunsun. (Fehmi Bilen)

58. Çatal kazık yere batar mı? (Vasıf Kahraman)

59. Kızı kız iken görme, hele bir gelin olsun da gör.

Gelin olunca değil hele bir çocuğu olsun da gör. (Ali Sağlam)

60. Kötünün kaderi dizinin dibinde, iyinin kader gökyüzünde olurmuş.

61. Civcivi zemheride sayacaksın. (Vasıf Kahraman)

62. Ev hırsınıza derman gelmez. (Vasıf Kahraman)

63. Ölümün yalanı olmaz. (Naciye Demirci)

64. Ağaran ekini biçerler. (Fehmi Bilen)

65. Yavuz komşu elek, tekne sahibi yapar. (Zehra Öztürk)

66. Kuş, denginle uç. (Sare Yaşar)

67. Kazanın yanına varma, kara bulaşır. (Sare Yaşar)

68. Zina, binayı yıkar. (Eyüp Özdemir)

69. Sahibine çekmeyen mal, haram. (Rahime Demirci)

70. Çul içinde aslan yatar. (Sare Yaşar)

71. Elin iyisi, köpeğin dayısı olmaz. (Yakup Cıbır)

72. Dil var; dilber var, demişler. (Zekiye Kahraman)

73. Dayıyla yeğen, halt etmiş arayan giren. (Rahile Danışman)

74. Öksüz gülsün de kim ağlasın.

75. Kurdun eline ciğer geçmiş, sana verir mi? (Naciye Demirci)

76. Dokuz hurda, bir kurda.

77. Sonundan darılacağına, önden darılsın.

78. Nerde iş, ordan sıvış. (Ruhiye Erdem)

79. Yağmur yağar, yarıklar kapanır.

80.

GEREDE DEYİMLERİ

1. Sacı yak, bacağı oldu. (Üçüncü çocuğu olanlar için, ‘tamamlandı’ anlamında; Zekiye

Kahraman)

2. Geçtim olsun. (Naciye Demirci)

3. Bir tırnağı bile çekmemek. (Zehra Öztürk)

4. Gidenin destisi, gelenin pöstüsü. (boş gezenin boş kalfası anlamında, Rahime Demirci)

5. Dağa gidenin baltası, suya gidenin helkesi. (Naciye Demirci)

6. Bir dam sığıra, yular kırdırmak. (Zekiye Kahraman)

7. Kerç etmek.

8. Oğlan alıyor, oyuna gidiyor; çoban alıyor, koyuna gidiyor.

9. Eti yenmez, gönü giyilmez. (domuz hakkında)

10. Ağız ıslayacak meyve yok.

11. Bulgurlu’ya gelin mi gideceksin? (Naciye Demirci)

12. Bulgurlu’ya gelin gitmek.

13. El deliye, biz akıllıya hasret kaldık. (Naciye Demirci)

14. Okka gibi konuşmak.

15. Güne gölge, yağmura süzek. (Süheyla Bilen)

16. Zöt zöt gezmek.

17. Tavuk pisliği gibi aralanmamak. (Süheyla Bilen)

18. İçine sinmek.

19. Hayırı bayır etmek.

20. Delme çatma.

21. Yüzümüze güldü, canımıza kıydı. (Naciye Demirci)

22. Daş Osman gibi oturmak.

23. Aklı erene kadar gün akşamı bulmuş. (Sare Yaşar)

24. Küskü gibi.

25. Tekerlek taşa dayanınca.

26. Gitti gelmez; uçtu konmaz. (Naciye Demirci)

27. Götü atmış dünyaya iki değnek de sen vur. (Zekiye Kahraman)

28. El arı, düşman körü. (Naciye Yılmaz)

29. İte bak, yattığı yere bak.

30. Eyyam kayığı gibi.

31. Buz deryası, can sefası. (Saadet Kahraman)

32. Dünya yansa yorganı yok içinde.

33. Yat aşşağı, ser daşşağı. (Tembel olanlar için)

34. Şillime. (Saadet Kahraman)

35. Allah, kötü kaderi versin.

36. Husa çekmek.

37. Değirmen takırtısı değil mi, bir gece idare ediver. (Naciye Demirci)

38. Tavşan pisi gibi.

39. Ev başına, çörek dişine. (tek başına kalmayı anlatır, Zekiye Kahraman)

40. Yan gel Osman. (rahatlığı ifade eder, Zekiye Kahraman)

41. Günahı taş olsun.

42. Karga cuması.

43. Gündüz işim, gece düşüm. (Ruhiye Erdem)

44. Yakasından tutup paçasından indirmek. (Naciye Demirci)

45. Üç gün yatak, dördüncü gün toprak. (ölüm için)

46-İbüğü fazla uzamak: fazla ileri gittin anlamında

47-Bayat bayat bakmak: çocuk için bilmiş bilmiş bakıyor anlamında kullanılır.

48-Husa çekmek:

49-Çekiş etmek: münakaşa etmek, tartışmak

50-Elini, ayağını yıkamak: ellerinde ne varsa harcatmak, bir şey bırakmamak, elindekini almak

51-Güz işi gibi hiç bitmemek: eskiden güz (harman)işleri zor, meşakkatli ve uzun sürdüğü için bitmeyen işler için kullanılır.

52-El içine katmak: çocuğu büyütüp, erişkin haline getirip, toplum önüne çıkacak hale getirmek anlamında kullanılır.

53-Anan turp, baban şalgam: sen kimsin, nereden geldin, senin aslını biliyoruz anlamında

54-Porum atmak: hava atmak

55-Dağa gidenin baltası, suya gidenin helkesi olmak:

56- Yedi kırım dört köşe gezmek: gezmediği yeri bırakmamak

57- Oldu olacak, kırıldı nacak:

58- Para diye zımpara çalmak:

59- Sümsük tabiatlı: Başkasında isteyen kişiler için kullanılır.

60-Karnı yanmak: içi yanmak anlamında kullanılır.

61- Kel başa sıvanmak: yapacak bir şey yok, başımıza geldi bir defa anlamında kullanılır.

62-Süt gönlü yoğurt olmak: Dargın ve küskünken barışmak, uzlaşmak. İnadından, ısrarından vazgeçip uzlaşma yoluna gitmek, yapılan teklife razı olmak.” anlamıyla kullanılmaktadır.

63-Yüreğinin yağı erimek: korkmak, endişelenmek

64-canından yeğ mi?: Canından kıymetli mi anlamında

65-Aklının yan tahtası eksik: aklı yetersiz kalıyor

66-körünü öldürmemek: yaptığı işin iyi olmadığını bilip, kötülememek

67-Tavuk b.ku gibi aralanmamak: yapışmak, aralanmamak, aradan çıkmamak

68-Hayrı bayır etmek: iyi, doğru işi baltalamak, engellemek

69-Göz veremi: gönül üzüntüsü

GEREDE ÖZDEYİŞLERİ

1. Bir adamın şahsında, şehzadelik olacak. (Yusuf Erdem)

2. Gübrelikte çimen biter ama yanıverir. (Yusuf Erdem)

3. Bokla yapılan siyince yıkılır. (Yusuf Erdem)

4. Ağır taşı kimse yuvarlayamaz. (Naciye Demirci)

5. Koluna girdiğin hasta, ayağınız düz basacak. (Yakup Erdem)

6. Sağ gözden sol göze hayır yok, orta yerde burun olmasa birbirini deler. (Meşkure Hanım)

7. Aldatmadığını bil ki, verdiğini geri alasın.

8. Halına göre hallan.

9. Meh sana, meh sana; kalsın Kör Hasan’a. (Şahin Cıbır)

10. Tasasız kul yok. (Fatime Öztürk)

11. Ömrü olan ölmüyor. (Fatime Öztürk)

12. Dokuz tatlı, bir karına sığmaz. (Dört başı mahmur olmaz, Kamile Öztürk)

13. Herkes birbirine misafir. (Naciye Demirci)

14. Deli ile zenginin işine akıl ermez. (Fehmi Bilen)

15. Sevdiğin elden çıkmayınca, sevdiğin eve girmez.

16. Allah’ın emri geri kalmıyor ki.

17. İhtiyarlar sıra sıra, gençler ara sıra. (ölümle ilgili, Fehmi Bilen)

18. Bir gece değirmen damında bile katlanılır. (Süheyla Bilen)

19. Sopa vurur yatırır, nasip çeker getirir. (Fehmi Bilen)

20. Soğuğun merhameti yok. (Naciye Demirci)

21. Parmak acısı, bağır acısı. (Naciye Demirci)

Derleyen

Dr. Abdullah Demirci

Ocak 2020